Ons bewustzijn is één van de vitale functies van het menselijk lichaam. Dat klinkt misschien bijzonder, maar het bewustzijn komt grotendeels overeen met de hersenfunctie. We hebben het hard nodig.
Het lichaam kan zelf “kiezen” het bewustzijn “uit te schakelen” om verdere schade te voorkomen. Dat kiezen gebeurt door een samenstel van zenuwen en bloedvaten. Eén van de zenuwen die daarbij betrokken is heet de ‘nervus vagus’, de elfde zenuw of de zwervende zenuw. Die helpt mee een flauwte te veroorzaken als dat nodig is.
Het kan ook voorkomen dat een verstoring van het bewustzijn door een oorzaak van buitenaf komt. Dit wordt een “exogene” oorzaak genoemd.
Een flauwte is soms ‘natuurlijk’, bewusteloosheid is dat nooit
Flauwte
Een flauwte is een kortdurende bewustzijnsstoornis als gevolg van een tijdelijke verstoring van de toevoer van zuurstof aan de hersenen. Een flauwte is de ‘oplossing’ voor een ander kortdurend probleem. Door de bewustzijnsstoornis kom je namelijk liggend en in ontspanning en stroomt er vanzelf weer voldoende bloed naar de hersenen. Een flauwte kan bijvoorbeeld bij snel opstaan, ontstaan door een verstoring van de bloeddruk. Datzelfde zie je ook bij mensen die lang staan, zoals militairen. Door een verwijding van de bloedvaten in de benen krijgen de hersenen minder bloed (en dus zuurstof) aangeleverd. Een flauwte kan ook komen door slecht eten (te weinig suikers of zouten), hoge temperatuur of door een hevige emotie zoals schrikken, verdriet of boos zijn.
Een flauwte is kortdurend en je voelt het aankomen. De huid trekt bleek weg, je geeuwt, begint te zweten en ziet soms zwarte vlekken. Sommige mensen krijgen een ijzersmaak in de mond of worden misselijk.
Bewusteloosheid
Bij een bewusteloosheid is er meer aan de hand. Het is ernstiger dan een flauwte. Waar een slachtoffer met een flauwte wél bijna direct reageert op aanspreken en schudden, reageert een bewusteloos slachtoffer niet meer.
Er kunnen veel verschillende oorzaken zijn voor bewusteloosheid, van bloedverlies tot vergiftiging. Een ander kenmerk van bewusteloosheid is dat het regressief is: de oorzaak verdwijnt niet vanzelf, het kan erger worden. Die oorzaak is vaak buiten het lichaam gelegen, denk aan een klap op het hoofd.
Eerste hulp bij bewustzijnstoornissen
Bij flauwtes is professionele hulp niet altijd nodig. Betreft het iemand die je niet kent, houd je dan aan de richtlijnen van het Oranje Kruis. Dat betekent altijd 112 bellen als iemand het bewustzijn verliest, hoe kort ook.
Zorg voor veiligheid
Verplaats het slachtoffer niet, behalve als hij of zij op een gevaarlijke plek ligt. Met bijvoorbeeld de noodvervoersgreep van Rautek kun je het slachtoffer verplaatsen.
Controleer reactie
Pak het slachtoffer bij beide schouders en schudt behoedzaam. Spreek het slachtoffer gelijk aan “Hallo [naam] doe je ogen eens open”.
Zonder wegraking? 10 minuten liggen
Soms raakt iemand met een flauwte geheel niet buiten bewustzijn. Laat het slachtoffer vervolgens 10 minuten liggen. Check na 2 minuten even of het al wat beter gaat. Zo niet, bel alsnog 112. Laat in totaal 10 minuten liggen. Kan hij of zij daarna zelfstandig een glas water drinken, dan kan hij opstaan. Zo niet, bel alsnog 112. Doe dat ook als het slachtoffer kortademig is of last heeft van pijn in borst, rug of schouders.
Geen reactie? Ademhaling controleren
Reageert het slachtoffer niet op aanspreken en schudden? Controleer dan direct de ademhaling. Ademt het slachtoffer niet? Geef dat door aan 112 (die je al hebt gebeld toen je ontdekte dat het slachtoffer niet reageerde) en begin direct reanimatie.
Wel ademhaling? 112 en stabiele zijligging
Ademt het slachtoffer wel, maar reageert hij niet? Leg hem dan in de stabiele zijligging en beschut hem eventueel. Bel 112 en controleer elke minuut of het slachtoffer nog ademt. Een slachtoffer wat wel reageert leg je nooit in de stabiele zijligging. Laat hem of haar een positie aannemen die hij of zij prettig vindt.
