Een slachtoffer met een hitteberoerte heeft een levensbedreigende vorm van oververhitting. Hij heeft al zijn aandacht nodig om te overleven. Bel 112, koel de buitenzijde van het lichaam actief (bijvoorbeeld met sponzen) en geef niks te drinken.
Het lichaam werkt het beste binnen bepaalde temperaturen. Onder andere de hypothalamus en de schildklier zijn in je lichaam verantwoordelijk om deze temperatuur te regelen. Het lichaam probeert bij oververhitting de meest belangrijke organen het langste te beschermen tegen de hitte. Dat beschermen gebeurd door je hartslag te verhogen, er stroomt dan sneller bloed door je aderen (en dus langs je huid), waardoor hitte sneller wordt afgevoerd doordat bloedvaten open gaan staan. Dit noem je vasodilitatie. Tegelijk gaat de ademhalingsfrequentie omhoog en begin je te zweten. Allemaal normale manieren voor het lichaam om met de hitte om te gaan. Wanneer de hitte niet meer goed kan worden afgevoerd, krijg je last van oververhitting. Dat gebeurd in een verschillende stadia die vloeiend in elkaar overgaan.
Warmte in het lichaam
Normaal gesproken is de kerntemperatuur van ons lichaam ongeveer 37,2 graden Celcius. Daar zit 1 tot 2 graden verschil in bij lichaamsinspanning en ongeveer 0,5 graden door het dag- en nachtritme. De warmte uit de omgeving nemen we op door geleiding of door straling. Warmtesensoren in onze huid worden geactiveerd en geven een seintje aan de thermostaat, de hypothalamus. Daarop gaat je lichaam proberen de warmte af te voeren. Behalve (half) bewuste acties zoals kleren uit, thermostaat lager of jezelf “groot” maken, neemt ook de spanning in je spieren iets af en ga je dus zweten, sneller ademen en gaat de hartslag omhoog. Al die regelaars ten spijt, al elk onderzoek over oververhitting blijkt dat het gedrag van het slachtoffer het meest belangrijk is.
Hittekramp
Wanneer de oververhitting komt door inspanning, merk je dat het eerste in de bewegende ledematen. Denk aan hardlopen in de hitte. Verkeerd schoeisel, warme sokken en/of te weinig drinken zorgen dat de hitte in de ledematen (vooral de onderzijde) niet meer weg kan. Sta stil, doe de schoenen even uit, neem sportdrank of water en eet wat zouts en vervolg je weg lopend in plaats van rennend. Rekken heeft nu even wat minder zin, omdat de oorzaak anders is dan bij “normale” kramp.
Hitte-uitputting
Een fase van oververhitting verder is er te weinig vocht in het lichaam, ook wel dehydratie genoemd. Daardoor kan het lichaam de warmte dus ook minder goed afscheiden. Je voelt je moe en loom, hebt het gevoel van droge lippen of tintelende ledematen en begint soms al een hoofdpijn op te bouwen. Neem ook nu sportdrank. Waarom sportdrank? Daar zitten naast suikers ook zouten in. De zouten zorgen voor de zenuwgeleiding in je lichaam en reguleren de vochtbalans door een effect op de elektrolyten in je lichaam. Geen sportdrank (of ORS), dan liever gewoon water in plaats van een zoete drank. Kies bij sportdrank dus voor de wat minder lekkere sportdrankjes, vaak herkenbaar door de minder felle kleuren. Ook hier geldt: rust houden, overbodige kleding uit en zoek een koele omgeving op.
Thermodeken
Om een bakerpraatje uit de wereld te helpen: de zilveren zijde van een thermodeken helpt niet tegen oververhitting. Je bedekt iemand immers en daardoor kan de hitte het lichaam niet goed uit. Daarnaast is er minder ventilatie langs de huid. niet doen dus.
Hitteberoerte
De EHBO-ers weten dat ik een fase oversla, bewust, want het kan soms snel gaan tussen hitte-uitputting en een hitteberoerte. Met de finesses van wat tussen deze twee kan komen (hittestuwing) val ik jullie dus niet lastig.
Bij een hitteberoerte warmt de kerntemperatuur van het lichaam op tot boven 40,6 graden Celcius. Daardoor heeft niet alleen het lichaam last van de oververhitting, maar ook de hersenen. Slachtoffers met een hitteberoerte klagen over hoofdpijn met misselijkheid of duizeligheid en kunnen soms lastig uit hun woorden komen. In een later stadium kan het slachtoffer buiten bewustzijn raken. Hitteberoerte kan een levensbedreigende situatie worden. Geef niks te eten of te drinken, maar verwijder kleding zonder het slachtoffer te veel te bewegen. Koel vervolgens actief door natte sponzen of een koele douche. Koel goed en lang en vergeet het hoofd niet, maar begin daar bij voorkeur niet.
IJsklontjes op hals of pols hebben slechts een zeer lokaal effect en zeker op de hals kan dit zelfs gevaarlijk zijn. Is er sprake van bewustzijnsverlies? Bel dan altijd 112.
Afterdrop bij oververhitting
Nadat iemand is gekoeld, bij welk hitteletsel dan ook, kan een “afterdrop” ontstaan. De huid is gekoeld, maar de kern is nog warm. Daardoor ontstaat vernauwing in de bloedvaten in de huid (vasoconstrictie), waardoor de warmte-afvoer van binnenuit belemmert wordt. Let dus ook ná de eerste hulp goed op, blijf langer zitten of langer koelen en vergeet kleding niet uit te doen, ook al lijkt het eventjes gênant.
Geen eerste hulp, maar voorkomen
Natuurlijk hoort preventie hier ook thuis. Ga voorbereid op pad. Doe een pet op als de zon flink schijnt, die thermostaat in je lichaam zit immers in je hoofd. Drink voldoende, bij warm weer is de regel van 2 liter per dag onvoldoende. Drink daarbij ook goed vóórdat je naar buiten gaat. “Prehydratie” heeft een bewezen effect en voorkomt uitdroging en oververhitting.
Gaat het dan toch fout? Stop dan! Volgend jaar is dat festival er weer. Zoek een koele plek op, doe wat kleding uit of stroop kleding die lastig uit kan goed op. Tot slot; doe je schoenen uit. Vraag iemand bij je te blijven, wel zo fijn, veilig en samen relaxen is ook nog eens veel leuker.
