Allereerst een winstwaarschuwing. Je hebt wintersport en je hebt wintersport. Ik ga het hier hebben over het niveau dat de gemiddelde Nederlander beoefent. Ga je echt voor een wintersport-survival de bergen in? Specialiseer je dan. Kijk dan bijvoorbeeld eens op de website van Menno Boermans, als gespecialiseerde bergredder geeft hij voor de gevorderden onder ons cursus. Hier gaat het over EHBO bij wintersport.
Hoewel ik het dus ga hebben over de gemiddelde wintersporter, is ook die sportbeoefening niet zonder gevaren. Jaarlijks zijn er 61.000 ski-blessures te verduren, waarvan meer dan de helft medisch behandeld moet worden en ruim 12% één of meerdere keren onder het mes moet. Op bergen, in de sneeuw, met lage temperaturen; een val, breuk, onderkoeling of erger liggen op de loer.
Wintersportongevallen gebeuren het meeste tijdens het afdalen of tijdens het maken van een bocht. Bij het grootste deel is er geen direct contact met een andere wintersporter. De meeste letsels zijn nieuw, acuut en worden veroorzaakt door vallen, de conditie van de sneeuw of gewone pure onoplettendheid. De knie is daarbij het meest getroffen, gevolgd door hand/vinger (met name de duim), schouders en het hoofd en gezicht. Iets meer mannen dan vrouwen zijn de pineut.
Preventie EHBO en wintersport
Ja, je wil vast de EHBO tips bij wintersport. Maar tóch krijg je eerst nog iets te lezen over preventie. Naast het persoonlijke leed, zorgen wintersportblessures jaarlijks voor een flinke kostenpost, ziektedagen en soms lange revalidatie. Voorkomen is beter dan genezen dus:
- Begin in Nederland. Zorg dat je je algehele conditie opbouwt, maar ook de specifieke zoals de kracht in je hamstrings, kuiten, schouders en knieën. Twijfel je over je conditie? Een sportmedisch advies (een “sportkeuring”) is dan altijd verstandig. Je leert je eigen fysiek zwakke punten kennen. Kijk op de website van sportzorg voor een sportmedisch adviescentrum bij jou in de buurt.
- Naast kracht en conditie is techniek van belang. Tijdens een goede cursus leer je niet alleen skiën of snowboarden, maar leer je ook vallen en zo letsel te beperken. Kijk maar op wintersport.nl
- Slechts 20% van de wintersporters draagt een helm. Onbegrijpelijk, want trauma aan het hoofd kan fatale gevolgen hebben. Spendeer wat geld aan een goed zittende helm.
- Regel 1 van de pisteregels van de FIS, de internationale ski-organisatie, is rekening houden met anderen. Kijk goed uit en beperk het leed dat je kunt aanrichten door onoplettendheid.
EHBO bij wintersport
Hieronder behandel ik een aantal letsels en de EHBO bij wintersport. Uiteraard zijn dit niet alle letsels die je kunnen overkomen, maar een aantal van de meest voorkomende.
Kneuzing, verstuiking of verzwikking
Wanneer een gewricht een abnormale beweging maakt of door brute kracht van buiten, kunnen spieren, pezen of andere weke delen beschadigd raken. Je voelt vaak onmiddellijk pijn, het getroffen lichaamsdeel is rood en kan later opzetten en verder verkleuren.
Bij dit soort letsels is ICE het devies. Meer lees je in een ander artikel op mijn website. Koelen lijkt heel gemakkelijk in de bergen, maar is het niet. Om beheersbaar te koelen zal je terug moeten naar de bewoonde wereld. Koelen doe je met stromend water of met een icepack/ijs met een theedoek. Nooit ijs op de blote huid toepassen. Na 10/15 minuten koelen leg je een drukverband om het getroffen lichaamsdeel aan en houd je het lichaamsdeel stil/geef je het rust en houd het hoog. In je verbandset in het hotel of het appartement kun je, om je hier op voor te bereiden, synthetische watten en een elastische zwachtel inpakken.
Een bijzondere vorm van een verstuiking is een skiduim. Daarbij is de binnenband van het onderste duimgewricht gescheurd. Het is een specifiek wintersportletsel. Je kunt het voorkomen door goed zittende handschoenen te dragen, leren vallen en je duimen niet door de lusjes van je skistok te steken.
Onderkoeling
Logisch; het is koud, je zweet en beweegt en opeens sta je stil. Onderkoeling kan ontzettend snel gaan, vooral via de extremiteiten zoals hoofd, handen en voeten. Zorg dus dat deze goed ingepakt zijn.
Onderkoeling treedt op als de lichaamstemperatuur onder de 35 graden Celsius komt. Hoe dieper de onderkoeling, hoe meer functies van ons lichaam verstoord worden.
Draag ter preventie goede kleding, een sluitende skibril, zorg voor een gevulde maag en drink geen alcohol. Houd jezelf warm door dicht bij elkaar te zitten bij een ongeval en gebruik een reddingsdeken om je warm te houden. Ook zijn er meer specialistische hulpmiddelen zoals een bivakzak of “blizzardbag”. Verwijder in elk geval natte kleding, en ga uit de koude wind zitten. Probeer iets warms te drinken als je dat hebt, maar warm jezelf niet actief op (bijvoorbeeld een warme douche). Dat kan teveel van het lichaam vergen waardoor je in shock kunt raken.
Botbreuken
Vreemd genoeg denken we bij botbreuken direct aan het onderbeen. Toch is dat niet het grootste probleem. Knieschijf, enkel, heup en schouder maken bij wintersport net zo veel kans om onfortuinlijk getroffen te worden en te breken. Hoor je een knappend geluid? Kun je het lichaamsdeel niet of nauwelijks bewegen of doet dit veel pijn? Het kan wijzen op een botbreuk.
- Beweeg het getroffen lichaamsdeel niet of zo min mogelijk.
- Laat het lichaamsdeel rusten en probeer het koel te houden, maar let op onderkoeling.
- Móét je verplaatst worden? Dan kun je een spalk gebruiken. Wacht in andere gevallen op professionele hulp of zoek die zelf op als je nog mobiel bent.
Meenemen EHBO wintersport
Je bent een recreatieve wintersporter, dus zal ik proberen je hier geen volledige set “voor te schrijven”. Voor zover dat kan overigens. Veel sets van doorgewinterde wintersporters zijn samengesteld op basis van ervaring en daardoor persoonlijk. Hieronder beschrijf ik slechts drie hulpmiddelen die gemakkelijk in je skipak passen. Zo li waar je EHBO bij wintersport mee kunt verlenen:
Reddingsdeken
Een reddingsdeken is een deken met een goud- en of zilverkleurige zijde. Er zijn twee versies, de deken die gecoat is met kunststof en de volledig aluminium deken. De deken kan een slachtoffer beschermen tegen verdere afkoeling, maar reflecteert ook licht zodat je wat meer opvalt. De deken zelf is een plat pakketje, dat makkelijk in je binnenzak past.
Driekante doek
Een driekante doek kun je op verschillende manieren gebruiken. Natuurlijk ten eerste zoals het ding bedoeld is: om een mitella of brede das aan te leggen bij letsel aan arm of schouder. Daarnaast kun je een driekante doek gebruiken als dekverband of om een bloeding te stelpen. Tot slot kun je het samen met een skistok gebruiken om als spalk te gebruiken en bijvoorbeeld aan een been te knopen.
Zakje krachtvoeding
Juist bij lage temperaturen heeft het lichaam behoefte aan voedingsstoffen. Daarnaast genereert de werking van je maag veel warmte in je lichaam. Door tijdig te eten verlaag je het risico op onderkoeling of op verergering van de onderkoeling. Essentiële zouten en mineralen worden op tijd bijgevuld De voorkeur heeft vloeibare krachtvoeding. Verkrijgbaar bij apotheek en de betere buitensportwinkel. Koop het in een zakje, zodat je het makkelijk kunt wegstoppen in de zakken van je kleding. Vergeet het niet na de wintersport weg te gooien en bij de volgende vakantie een nieuw zakje in te pakken.
Veel sneeuwpret toegewenst!
