Waarom zit er geen tourniquet in jouw EHBO-set? In dit artikel leggen we uit waarom dat zonde is. Een tourniquet is een onmisbaar hulpmiddel bij catastrofaal bloedverlies.
Om maar te beginnen met de grootste misvattingen, een bloemlezing:
- Een tourniquet moet je regelmatig loshalen: fout
- Aanleggen van een tourniquet zorgt voor meer schade: fout
- Als je een stok en touw hebt is dat net zo goed: fout
- Het is verboden een tourniquet te gebruiken: fout
We schreven het al, allemaal misvattingen; wat hierboven staat klopt niet. Maar hoe zit het dan wel?
Een tourniquet is een band die rond een lichaamsdeel gaat en die zo strak wordt aangetrokken dat de bloeding die onder de band zit stopt.
Het principe is al heel lang bekend. Zo komt onderstaand plaatje uit het Oranje Kruisboekje van 1930, de zevende druk (we werken tegenwoordig volgens de 27e druk). Je ziet in de afbeelding dat een knevelverband werd gebouwd met een doek en een stok. Het doel was net als bij een tourniquet om zo de bloedsomloop te beperken en de bloeding te stelpen.
Het knevelverband in de zevende druk van het Oranje Kruisboekje (1930 – Uitgeverij GB van Goor en Zonen)
Waarom een tourniquet en geen touw met stok?
Het grote verschil tussen een tourniquet en een geïmproviseerde knevel zoals hierboven zit in de plaats van de druk. Een tourniquet bestaat uit een band die om het lichaamsdeel gaat, met daarin een ánder band. Door druk op te bouwen met de spil (het stokje waar je aan moet draaien), wordt de band gelijkmatig rond het hele lichaamsdeel aangetrokken.
Bij een knevel, zoals in de afbeelding hierboven, draai je aan de stok. De ‘knoop’ wordt daardoor steeds dikker. Hoewel er dus ook druk langs de band/de doek komt, is vooral op de plek van de knoop de druk het grootste. Dat is zelden de plek waar het bloedvat zit en daarnaast zorgt juist die overmatige druk soms voor onnodige schade.
Bloeding, onderkoeling en overleven
7% van je lichaam bestaat uit bloed. Bloed zorgt voor het transport van zuurstof, verdelen van warmte, het bestrijden van ziekmakers en nog veel meer.
In de basiscursus EHBO leer je twee soorten bloedingen te onderscheiding; een milde (zoals een snijwondje in de vinger) en een hevige of actieve bloeding. Die laatste betreft bijvoorbeeld een slagaderlijke bloeding. Je leert in de basisopleiding om daar een wonddrukverband of traumazwachtel aan te brengen. Vervolgens ga je naar de huisarts(enpost).
Er is nog een overtreffende trap, namelijk een catastrofale bloeding. Dat is een bloeding waardoor je, als die niet wordt gestopt, binnen enkele minuten zou kunnen overlijden. Denk bijvoorbeeld aan amputatie. Dat overlijden komt primair door het bloedverlies. Natuurlijk is ook onderkoeling levensbedreigend, de radiatorvloeistof van je lichaam lekt immers weg.
Je snapt vast dat een wonddrukverband te weinig rigoureus is in dit geval. Daarnaast duurt het veel te lang. Een tourniquet is nu eigenlijk het enige alternatief, behalve zelf druk uitvoeren met twee handen en je volle gewicht.
Linksboven twee tourniquets in mijn persoonlijke IFAK (individual first aid kit)
Tourniquet, makkelijk te leren
Er zijn verschillende soorten tourniquets op de markt. De meest praktische (en de wetenschappelijk onderzochte) versies zijn die van CAT, SOF en SAM (dat het alle drie merken van drie letters zijn is toeval). Google een beetje en je komt ze tegen. Koop ze vooral niet in Nederland (te duur) en koop géén Alibaba-alternatief (te onbetrouwbaar). Een tourniquet is vrij prijzig, maar hoop je nooit te gebruiken en is dus een investering voor vele jaren.
Leren werken met een tourniquet is niet moeilijk, maar ook niet vanzelfsprekend. Er zijn wat dingen die je moet weten. Daarnaast is het erg belangrijk dat je ook zelf ervaart hoe een tourniquet werkt. Je kunt het al in 2,5 uur leren met een cursus Stop de bloeding, red een leven.
